آیا می دانید میانگین نرخ ناباروری در جهان 15 درصد است که متاسفانه در ایران به 22 در صد هم می رسد؟ متاسفانه این بیماری در افراد بین 20 تا 40 سال بسیار شایع است. همانطور که می دانید عوامل مختلفی از جمله افزایش سن، مشکلات تخمک گذاری، بسته شدن لوله های فالوپ و یا عدم توانایی تولید اسپرم باعث ناباروری می شوند. خوشبختانه تاکنون روش های متعددی برای تشخیص ناباروری گزارش شده است که یکی از آن ها انجام هیستروسالپنگوگرافی می باشد که برای بررسی حفره رحم و باز بودن لوله فالوپ مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله به طور کامل روند انجام هیتسروسالپنگوگرافی و کاربرد آن را به شما توضیح خواهیم داد.
هیستروسالپنگوگرافی چیست؟
رحم با طول حدودا 7.5 سانتی متر در بزرگسالان و ضخامت حدودا 2.5 سانتی متر، قسمتی از دستگاه تناسلی خانم ها محسوب می شود که در لگن، پشت مثانه و در مقابل رکتوم قرار گرفته است و شامل دو بخش فوقانی و تحتانی می باشد. آیا می دانید چه بیماری هایی رحم زنان را درگیر می کند؟ متاسفانه هر گونه اختلال درعملکرد و ساختار رحم باعث ایجاد بیماری هایی در این اندام عضلانی می شود. فیبروم رحم، تنبلی تحمدان، چسبندگی رحم و … برخی از بیماری های رحمی هستند که در نتیجه ممکن است مشکلاتی از جمله ناباروری ایجاد کنند.
هیستروسالپنگوگرافی یک روش تشخیصی بوسیله اشعه ایکس و تزریق ماده حاجب به داخل رحم است که برای بررسی باز بودن لوله فالوپ و ناهنجاری های حفره رحمی انجام می گیرد. این نوع عکس برداری رنگی حدود 5 دقیقه طول می کشد که می تواند با بی حسی یا با بیهوشی انجام شود. هیستروسالپنگوگرافی بعد از اتمام قاعدگی و قبل از تخمک گذاری قابل انجام است. در صورتی که در عکس رنگی لوله ها بسته باشد گزارش عکس باید به متخصص نازایی ارجاع شود تا بیمار مورد درمان لاپاراسکوپی یا IVF قرار گیرد. البته انجام عکس رنگی از رحم برای افراد زیر توصیه نمی شود:
- داشتن عفونت فعال یا مزمن رحمی
- دوران بارداری
- حساسیت به ماده حاجب
هیستروسالپنگوگرافی (HSG) برای تشخیص چه مواردی کاربرد دارد؟
هیستروسالپنگوگرافی برای تشخیص فیبروم های رحمی، پولیپ رحم، زخم در رحم، انسداد لوله های رحمی، چسبندگی رحم و ناهنجاری های رحم کاربرد دارد. کمی درباره برخی از بیماری هایی که نام برده شد صحبت کنیم. آمار ها نشان می دهد 70 تا 80 درصد خانم ها درگیر بیماری فیبروم هستند اما فیبروم چیست و آیا قابل درمان است؟ این بیماری معمولا در سنین باروری رخ می دهد که در طی آن تومورهای غیر سرطانی و خوش خیم در لایه های عضلانی رحم رشد می کنند. غالبا فیبروم های رحم علائمی ندارند اما اگر بزرک شوند ممکن لست فرد با برخی از علائم مانند کمر درد، دوره قاعدگی طولانی، احساس درد در هنگام برقراری رابطه جنسی و مشکلات در بارداری مواجه شود.
همانطور که گفته شد بیماری دیگری که بوسیله این روش تشخیص داده می شود پولیپ رحم است، این بیماری در نتیجه رشد بیش از حد پوشش داخلی رحم اتفاق می افتد. پولیپ ها معمولا غیر سرطانی هستند و بیشتر در خانم هایی که دوران یائسگی را گذرانده اند، مشاهده می شود اما خانم های جوان تر هم می توانند به این بیماری مبتلا شوند. از علائم این بیماری می توان به مواردی مانند لکه بینی، خونرزی پس از یائسگی و افتادگی رحم اشاره کرد. به طور کلی سن، چاقی مفرط، سابقه خانوادگی و هورمون ریسک ابتلا به پولیپ رحم را افزایش می دهد.
روند انجام عکس رنگی از رحم و اقدامات لازم قبل از انجام آن:
ابتدا بیمار روی تخت اشعه ایکس دراز می کشد و پس از اطمینان از عدم وجود عفونت، دهانه رحم تمیز می شود و پس از کار گذاشتن کانولا تزریق ماده حاجب انجام می گردد ماده حاجب در حفره رحمی پخش می شود و شکل حفره رحمی و ناهنجاری های آن نمایان خواهد شد سپس دارو از طریق لوله های فالوپ به درون حفره لگن وارد شده و باز بودن لوله ها مشخص می شود. بیمار پس از انجام این نوع عکس بلافاصله مرخص شده و نیازی به بستری ندارد و بهتر است تا چند روز پس از انجام عکس از داشتن رابطه جنسی خودداری کند..
بیماران معمولا حدود 5 تا 10 دقیقه پس از انجام عکس برداری درد و کرامپ شکمی خواهند داشت که برای کنترل آن از قبل از شروع عکس برداری و پس از آن تا اتمام درد می توانند از شیاف دیکلوفناک یا ایندومتاسین استفاده کنند. البته این عکسبرداری بوسیله بیهوشی هم قابل انجام است. لازم به ذکر است بیماران باید چند روز قبل از انجام HSG از داشتن رابطه جنسی بپرهیزند و می توانند یک ساغت قبل از انجام داروی مسکن یا آرام بخش مصرف کنند، عکس رنگی از رحم به هیچ عنوان در دوران بارداری انجام نمی شود پس حتما باید آزمایش BHCG به همراه خود داشته باشند و بهتر است از لحاظ داشتن عفونت چک شوند و بهداشت فردی را رعایت کنند.
آیا انجام هیستروسالپنگوگرافی عوارض جانبی به همراه دارد؟
- این یک روش کم خطر است ولی بعضی از بیماران به خصوص آن ها که سابقه عفونت کلامیدیا داشته اند می توانند به عفونت لگنی مبتلا شوند بنابراین بیمار باید وجود تب را تا 48 ساعت پس از عکسبرداری با پزشک خود در میان بگذارد.
- بیمار ممکن است پس از عکسبرداری دچار افت فشارخون شود که به سرعت قابل اصلاح و درمان است.
- خطر اشعه در این عکسبرداری بسیار پایین است و بیمار در ماه انجام عکسبرداری می تواند باردار شود. البته انجام عکس رتگی از رحم در مادران باردار ممنوع است.
- حساسیت به ماده حاجب جز عوارض ناشایع است که بیمار باید قبل از انجام در صورت داشتن حساسیت به داروی حاجب محتوی ید یا حساسیت به غذاهای دریایی پزشک را مطلع کند.
- لکه بینی برای یک یا دو روز پس از عکسبرداری شایع است ولی خونریزی شدید قابل قبول نیست و باید پزشک را مطلع گرداند.
سخن پایانی:
در این مقاله سعی کردیم اطلاعات کافی درباره عکس رنگی از رحم یا هیستروسالگوگرافی (HSG) و کاربرد آن را در اختیار شما قرار دهیم. همانطور که گفتیم متاسفانه ناباروری رو به افزایش است و عوامل متعددی باعث بروز این مشکل جدی می شوند که در بسیاری از موارد تغییر در سبک زندگی می تواند در رفع این مشکل تاثیر گذار باشد. عواملی مانند استعمال دخانیات، رژیم غذایی فاقد مواد مغذی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سمی می توانند احتمال بروز ناباروری را افزایش دهند. شما عزیزان می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
